Cách đây không lâu, nếu một cặp đôi đồng tính nam công khai về tình trạng của mình có thể phải nhận những lời chế nhạo, những bình luận thô lỗ hay thậm chí tệ hơn khi họ đi cùng nhau trên đường phố.
Có thể họ đã bắt gặp những những tấm áp phích của chính phủ minh họa hình đầu lâu xương chéo và những lời cảnh báo về hiểm họa của sự dễ dãi trong quan hệ tình dục và cái chết rình rập khi bị nhiễm HIV. Công việc của họ, tình bạn của họ và các mối quan hệ gia đình có thể bị đe dọa nếu giới tính thực sự của họ bị tiết lộ.
Tại các vùng đô thị ở Việt Nam, việc chấp nhận đồng tính nam, đồng tính nữ, lưỡng tính và chuyển giới (LGBT) ngày càng tăng lên, chính phủ cũng đã cam kết xóa bỏ HIV vào năm 2030.
Vào mùa thu năm nay, một cặp đồng tính đã có thể bước vào khán phòng họp lớn trong trung tâm thành phố Hồ Chí Minh cùng với hơn 200 người khác trong những bộ trang phục thanh lịch và đi trên những đôi giầy cao gót lấp lánh để tham dự Lễ ra mắt chiến dịch truyền thông dự phòng HIV, chiến dịch đã sử dụng sức mạnh lan tỏa của mạng xã hội để tiếp cộng đồng đang dần lớn mạnh này.
Tại buổi lễ ra mắt chiến dịch truyền thông “Tương lai của tôi. Lựa chọn của tôi”, khung cảnh trang trí đẹp và sáng tạo mang đến những bức ảnh đẹp. Ảnh: PATH/Matthew Dakin.
Hội tụ trên Facebook
Lễ ra mắt của chiến dịch “Tương lai của tôi. Lựa chọn của tôi” đã thu hút sự quan tâm của giới truyền thông trong nước và sự tham gia của các nghệ sĩ nổi tiếng, các ngôi sao nhạc Rapp, nhạc Pop, diễn viên điện ảnh và rất nhiều người nổi tiếng khác. Khán phòng được trang trí theo chủ đề cầu vồng làm nổi bật không gian ấm cúng, riêng tư, tinh thần cộng đồng và sự lạc quan.
Chiến dịch là một trong những sáng kiến của dự án Healthy Markets, do PATH là đơn vị thực hiện chính. Dự án được Cơ quan Phát triển Quốc tế Hoa Kỳ và Quỹ Cứu trợ Khẩn cấp của Tổng thống Hoa Kỳ về Phòng, chống HIV/AIDS tài trợ. Cùng với các đối tác nhà nước, tư nhân và các nhóm cộng đồng, dự án tạo ra một thị trường hiện đại cho hàng hóa và dịch vụ dự phòng HIV ở Việt Nam.
Tại lễ ra mắt, MTV Việt Nam đã phỏng vấn trực tiếp một người mẫu chuyển giới và đại diện của Việt Nam tham dự cuộc thi Hoa hâu Thế giới. Họ đã khuyến khích người tham dự “ hãy đứng dậy và nói về HIV… để sống một cách tự hào, để bảo vệ bản thân và để có một tương lai tươi sáng.”
Facebook Xóm Cầu Vồng (“Rainbow Village”) của chiến dịch đã thu hút gần 40.000 người theo dõi trong vòng 2 tháng kể từ khi ra mắt. Đây là nơi để chia sẻ kinh nghiệm và thảo luận về tầm quan trọng của hoạt động dự phòng HIV.
Những nhân vật nổi tiếng trong nước và đại diện của các tổ chức phi chính phủ cùng khai trương Facebook Xóm cầu vồng, hiện tại trang có hơn 40.000 người theo dõi. Ảnh: PATH/Matthew Dakin.
Một thị trường đang chuyển mình ở Việt Nam
Là một nước có mức thu nhập trung bình thấp, nguồn viện trợ quốc tế cho Việt Nam để hỗ trợ dự phòng HIV đang giảm nhanh chóng. Hiện tại, Việt Nam đang tìm các phương pháp tiếp cận sáng tạo nhằm mang đến cho người dân các hàng hóa và dịch vụ dự phòng HIV mà trước đây họ được trợ cấp hoặc được phát miễn phí.
Dự án Healthy Markets được xây dựng dựa trên nền tảng một chiến lược dựa vào thị trường mà PATH chính là là tổ chức tiên phong ở Việt Nam trong việc mở rộng tiếp cận hàng hóa và dịch vụ liên quan đến kế hoạch hóa gia đình và phòng, chống bệnh lao. Phương pháp tiếp cận này phân loại thị trường dựa trên nhu cầu và khả năng chi trả của người tiêu dùng, nguồn lực của khu vực công sẽ được dành cho các nhóm có thu nhập thấp nhất còn khu vực tư nhân sẽ cung cấp hàng hóa và dịch vụ cho những ai sẵn sàng và có khả năng chi trả.
Mục tiêu: Tăng mong muốn bảo vệ bản thân, tránh lây nhiễm HIV trong nhóm có nguy cơ cao nhất, kích cầu và tăng tiếp cận đối với hàng hóa và dịch vụ chất lượng cao bao gồm bao cao su, chất bôi trơn, bơm kim tiêm sạch, và dịch vụ tư vấn – xét nghiệm HIV.
Chiến lược bền vững đánh bại HIV
Cộng đồng LGBT của Việt Nam tiếp tục có nguy cơ lây nhiễm HIV cao.
Ở khu vực thành thị, tỷ lệ nhiễm HIV trong nhóm nam tình dục đồng giới và phụ nữ chuyển giới ước tính khoảng 18%. Cả nước có hơn 250.000 người nhiễm HIV nhưng chỉ gần một nửa đang được điều trị và ước tính 1/3 không biết mình nhiễm HIV.
Theo một nghiên cứu của tổ chức Liên Hợp Quốc, gần 130 triệu bao cao su được bán ra ở Việt Nam trong năm 2014, nhưng khoảng 1/4 trong số này là kém chất lượng.
Bà Kimberly Green, Giám đốc Dự án Healthy Markets cho biết “Sự phổ biến của mạng xã hội mang lại cho chúng ta những phương pháp mới để tiếp cận nhóm nguy cơ cao một cách hiệu quả, trang bị cho họ các công cụ và thông tin cần thiết để bảo vệ bản thân.”
Cùng với nhiều đối tác ở các khu vực khác nhau, PATH đang giúp Việt Nam xây dựng một chiến lược bền vững để đánh bại HIV.